Bại não
Bại não là gì?
Bại não (CP) là do sự phát triển bất thường hoặc tổn thương của các phần trong não kiểm soát vận động, thăng bằng và tư thế.
Do tổn thương ở một hoặc nhiều phần trong não điều khiển vận động, nên người bệnh không thể cử động cơ bắp của mình bình thường. Các triệu chứng từ nhẹ đến nặng, bao gồm các hình thức tê liệt, và xuất hiện từ khi còn bé.
Nhờ điều trị, phần lớn trẻ em có thể cải thiện đáng kể được những khả năng của mình. Mặc dù các triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian nhưng theo như định nghĩa thì bại não là một căn bệnh không diễn tiến, vì thế nếu bệnh nặng hơn thì nguyên nhân có thể do một vấn đề khác ngoài bại não.
Rất nhiều trẻ bị bại não thường có kèm theo các vấn đề khác cần phải được điều trị. Trong những vấn đề đó có vấn đề chậm phát triển trí tuệ; khuyết tật học tập; động kinh; và những vấn đề về thị giác, thính giác và ngôn ngữ. Bệnh bại não thường không chẩn đoán được cho đến khi trẻ khoảng 2 đến 3 tuổi.
Khoảng 500.000 trẻ em và người lớn ở mọi lứa tuổi tại quốc gia này bị bại não.
Ba thể bại não
Có ba thể chính của bại não:
- Bại não thể liệt cứng
- Bại não thể loạn động
- Bại não thể thất điều
Bại não thể liệt cứng
Trong tổng số những người bị mắc bệnh bại não, có khoảng 70 đến 80 phần trăm số người là mắc bại não thể liệt cứng, trong đó các cơ bị co cứng, khiến cử động khó khăn.
Khi cả hai chân đều bị ảnh hưởng (liệt cứng hai chi dưới), thì trẻ có thể gặp khó khăn khi đi lại bởi vì các cơ căng chặt trong hông và chân khiến hai chân bị kéo vào trong và bắt chéo tại đầu gối (gọi là dáng giống cái kéo). Có những trường hợp thì chỉ một bên cơ thể bị ảnh hưởng (liệt cứng nửa người), và cánh tay thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn chân.
Trường hợp nghiêm trọng nhất là liệt cứng tứ chi, trong đó cả bốn chi và thân người đều bị ảnh hưởng, thường cùng với cả các cơ điều khiển miệng và lưỡi cũng bị ảnh hưởng theo.
Bại não thể loạn động
Khoảng 10 đến 20 phần trăm số người là mắc bệnh bại não thể loạn động, căn bệnh gây ảnh hưởng tới toàn bộ cơ thể. Đây là thể bệnh được đặc trưng bằng sự thay đổi thất thường của trương lực cơ lúc tăng, lúc giảm và thỉnh thoảng có những cử động không kiểm soát được có thể là những cử động chậm chạp và quặn đau hoặc nhanh và giật.
Trẻ mắc bệnh này thường khó học được kiểm soát cơ thể mình để ngồi hoặc đi lại. Do các cơ điều khiển nét mặt và lưỡi cũng bị ảnh hưởng nên người bệnh cũng gặp khó khăn khi bú, nuốt và nói.
Bại não thể thất điều
Khoảng 5 đến 10 phần trăm tổng số những người mắc bệnh bại não là bị bại não thể thất điều, căn bệnh ảnh hưởng đến khả năng thăng bằng và phối hợp. Người bệnh có thể đi lại nhưng với một dáng điệu không vững vàng và gặp khó khăn với những cử động cần phải có sự phối hợp chính xác, chẳng hạn như viết lách.
Nguyên nhân và chẩn đoán
Có nhiều sự kiện xảy ra trong thai kỳ và gần thời điểm sinh có thể làm ảnh hưởng quá trình phát triển bình thường của bộ não và dẫn đến bại não sau này.
Trong khoảng 70 phần trăm ca mắc, tổn thương não xảy ra trước khi sinh, mặc dù bệnh này cũng có khi xảy ra vào gần thời điểm sinh nở, hoặc những tháng năm đầu đời.
Một số những nguyên nhân được biết đến có thể kể tới:
Nhiễm trùng thai kỳ
Một số loại nhiễm trùng ở người mẹ như rubella (sởi Đức), vi-rút cự bào (nhiễm trùng nhẹ do siêu vi) và nhiễm kỳ sinh trùng toxoplasma (nhiễm trùng nhẹ do ký sinh trùng) có thể gây tổn thương não và dẫn đến bại não sau này.
Thiếu khí não bào thai
Ví dụ, khi nhau thai không hoạt động đúng chức năng hoặc tách khỏi thành tử cung trước sinh, dễ gây giảm lượng oxy dẫn tới bào thai.
Sinh non
Những đứa trẻ sinh non dưới 3 1/3 pound có nguy cơ mắc bệnh bại não nhiều hơn những trẻ được sinh đủ tháng khoảng 30 lần.
Biến chứng trong quá trình chuyển dạ và sinh nở
Gần đây, các bác sĩ tin rằng ngạt khí (thiếu oxy) trong một trường hợp sinh nở khó khăn là nguyên nhân của phần lớn những ca bị bại não. Các cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy những nguyên nhân này chỉ chiếm 10 phần trăm trong số các ca bại não.
Bệnh bất đồng nhóm máu mẹ con
Đây là do nhóm máu giữa người mẹ và bào thai không thích hợp có thể gây tổn thương não dẫn đến bại não.
Rất may là bệnh bất đồng nhóm máu mẹ con có thể được ngăn ngừa bằng cách tiêm vào người mẹ mang Rh-âm một sản phẩm máu được gọi là globulin miễn dịch Rh vào khoảng tuần thứ 28 của thai kỳ và tiêm nhắc lại một lần sau khi sinh cho đứa trẻ mang Rh-dương.
Dị tật bẩm sinh khác. Những trẻ có bất thường về cấu trúc não, nhiều bệnh di truyền, bất thường trong nhiễm sắc thể, và những dị tật cơ thể khác cũng gây tăng nguy cơ mắc bệnh bại não.
Bại não mắc phải
Khoảng 10 phần trăm số trẻ bị bại não mắc phải sau khi sinh do những tổn thương não bộ xảy ra trong hai năm đầu đời. Những nguyên nhân phổ biến nhất của các tổn thương như vậy là các trường hợp nhiễm trùng não (ví dụ như viêm màng não) và chấn thương ở đầu.
Bại não được chẩn đoán chủ yếu bằng việc đánh giá khả năng cử động của trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ. Một số trẻ mắc bệnh bại não có trương lực cơ thấp nên trông các bé có vẻ nhẹ cân. Những trẻ khác có trương lực cơ tăng nên trông chúng có vẻ rắn rỏi, hoặc trương lực cơ biến thiên (lúc tăng, lúc giảm).
Bác sĩ có thể yêu cầu tiến hành các xét nghiệm chụp hình não ví dụ như chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cắt lớp vi tính (chụp CT), hoặc siêu âm. Đôi khi những xét nghiệm này có thể giúp xác định được nguyên nhân của bại não.
Bại não được điều trị như thế nào?
Một nhóm các nhà chăm sóc sức khỏe làm việc với đứa trẻ và gia đình để xác định ra những nhu cầu của trẻ.
Đội ngũ bao gồm các bác sĩ nhi khoa, các bác sĩ vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, các bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình, các nhà điều trị liệu pháp vật lý và vận động, các bác sĩ chữa mắt, các nhà nghiên cứu bệnh học về lời nói/ngôn ngữ, nhân viên công tác xã hội cùng các nhà tâm lý học.
Trẻ thường bắt đầu thực hiện vật lý trị liệu ngay sau khi được chẩn đoán. Việc điều trị này làm tăng kỹ năng vận động của trẻ (ngồi và đi lại), cải thiện lực của cơ, giúp phòng ngừa co cơ (cơ bị co rút ngắn lại có thể giới hạn sự vận động của các khớp).
Đôi khi trẻ còn được sử dụng các dụng cụ như nẹp nâng đỡ, thanh nẹp hoặc bó bột để giúp ngừa co cơ và cải thiện chức năng chân tay. Nếu tình trạng co cơ là nghiêm trọng, thì trẻ phải được phẫu thuật chỉnh hình để kéo dài cơ bị bệnh.
Đôi khi thuốc còn được sử dụng nhằm giảm bớt mức độ co cứng và giảm các cử động bất thường. Tuy nhiên các loại thuốc uống hiện nay không có nhiều tác dụng. Đôi khi việc tiêm trực tiếp thuốc vào các cơ co cứng sẽ mang lại hiệu quả hơn, và có thể có tác dụng trong vài tháng.
Một loại thuốc điều trị mới mang đến niềm hy vọng cho những trẻ bị liệt cứng mức độ vừa đến nặng ở cả bốn chi, trong đó người bệnh được cấy bơm dưới da để liên tục đưa thuốc trị co thắt baclofen vào cơ thể.
Đối với một số trẻ có tình trạng co cứng hai chi dưới, phẫu thuật cắt rễ tủy sống lưng chọn lọc có thể giảm vĩnh viễn tình trạng co cứng và cải thiện khả năng ngồi, đứng và đi. Trong thủ thuật này, các bác sĩ cắt một số sợi thần kinh gây nên tình trạng co cứng. Thủ thuật này thường được tiến hành khi trẻ trong khoảng 2 đến 6 tuổi.
Nghiên cứu
Nghiên cứu cho thấy bại não có thể xuất phát từ sự phát triển sai lệch của tế bào trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Ví dụ, một nhóm các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy hơn một phần ba trẻ mắc bệnh bại não bị mất lớp men ở một số răng.
Các nhà khoa học cũng nghiên cứu nhiều sự kiện khác – ví dụ như chảy máu não, động kinh, và các vấn đề về hô hấp và tuần hoàn đe dọa đến bộ não của một đứa trẻ mới sinh.
Ngoài ra, các nghiên cứu viên đang tiến hành các cuộc nghiên cứu để xác định xem liệu một số loại thuốc có thể giúp ngăn ngừa chứng đột quỵ ở trẻ mới sinh không, và các nghiên cứu viên khác đang tìm hiểu nguyên nhân của tình trạng thiếu cân ở trẻ mới sinh.
Các nhà khoa học khác cũng đang khám phá tổn thương ở não bộ, chẳng hạn như tổn thương não do thiếu oxy hoặc lưu lượng máu, chảy máu não và động kinh, gây ra phóng thích hóa chất bất thường trong não và phát sinh bệnh về não như thế nào.
Các nguồn lực
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm thông tin về bại não hoặc có thắc mắc cụ thể thì bạn có thể liên hệ với các chuyên gia thông tin của chúng tôi, làm việc các ngày trong tuần từ thứ Hai đến thứ Sáu, gọi miễn phí theo số 800-539-7309 từ 7 giờ sáng đến 12 giờ đêm theo giờ miền Đông (ET).
Nguồn: United Cerebral Palsy, March of Dimes, Viện Rối Loạn Thần Kinh và Đột Quỵ Quốc Gia
